خانه مشروطه که معروف ترین و پرافتخارترین خانه تاریخی شهر تبریز است در اوج انقلاب مشروطه محل تصمیم گیری های سرنوشت ساز سران مشروطه بوده است خانه مشروطه تبریز در یکی از محله های قدیمی شهر تبریز به نام راسته کوچه روبروی مسجد جامع و در غرب بازار تبریز در خیابان شهید مطهری قرار گرفته است. این بنا به سبک معماری دوره قاجار ساخته شده و ملک شخصی حاج مهدی کوزه کنانی بوده است. این بنا با ۱۳۰۰ متر مربع مساحت، در دو طبقه ساخته شده است. از ویژگیهای منحصر به فرد خانه مشروطه میتوان به پنجرههای ارسی، دربهای منبکاریشده، غلامگردش، کلاه فرهنگی و نورگیر اشاره کرد.
موزه مشروطه نیز پس از ایجاد تغییراتی در تالارها و اتاق های خانه مشروطه و به نمایش درآوردن اسناد تاریخی مربوط به انقلاب مشروطه در سال ۱۳۷۵ خورشیدی تأسیس شده است. از مهمترین آثار تاریخی این موزه میتوان به سلاح کمری ستارخان، فرش مشروطه، وسایل شخصی سران مشروطه و دیگر مدارک مرتبط با انقلاب مشروطه اشاره کرد.
بزرگان مشروطه پس از به توپ بسته شدن مجلس شورای ملی توسط محمدعلی شاه، در خانه مشروطه جمع شده و به همفکری می پرداختند. همچنین این مکان محل تشکیل جلسه های انجمن تبریز و مرکز فرماندهی مجاهدان در طی محاصره ۱۱ ماهه تبریز و نیز مرکز تصمیم گیری برای پایین آوردن پرچمهای تسلیم در برابر شاه قاجار بوده است. از افراد مهمی که در این مکان به فعالیت و همفکری پرداخته اند میتوان ستارخان،باقرخان، ثقةالاسلام تبریزی، حاجی میرزا آقا فرشی و بنیانگذار این مجموعه حاج مهدی کوزهکنانی را نام برد. این بنا در حدود تاریخ ۱۲۴۷ هجری خورشیدی (۱۸۶۸ میلادی) توسط حاج ولی معمار تبریزی ساخته شده است.
در خانه مشروطه تبریز موزه تندیس هایی از شخصیت ها و مجاهدین صدر مشروطیت همچون ستارخان، باقرخان، میرزا مهدی کوزه کنانی، حسن خان باغبان، علی مسیو، شهید ثقةالاسلام، جهانگیرخان صور اسرافیل، میرزا ابراهیم آقا صبا، میرزا اسماعیل نوبری و … به نمایش گذاشته شده است و عکسهایی از مظفرالدین شاه، محمدعلی شاه و دسته های مخالف مشروطه، دستگاه چاپ ژلاتینی (پلی کپی دستی) جهت تکثیر شب نامههای دوره مشروطه، تصویر اسناد تاریخی مربوط به انقلاب مشروطیت و فرمان مشروطیت را نیز میتوان در همین خانه دید.
حیاط زیبا و شجر و حوضخانه سرسرا مجموعه ای زیبا را فراهم آورده است. نورگیر سرسرا بر روی چهار ستون بلند با سر ستون های گچبری استوار شده، داخل آن با آئینه و شیشههای رنگی به طرز جالب توجهی زینت یافته است. در طبقه اول 6 اتاق و سرسرا و در طبقه دوم یک سالن بزرگ (طنبی) به ابعاد 6×9 متر و 6 اتاق در سرسرا وجود دارد.
جالبترین و زیباترین قسمت بنا، سرسرا و اتاق مشرف به حیاط در طبقه دوم می باشد که در آن در و پنجرههای مشبک با شیشه الوان به کار رفته است. اتاق های جانبی (گوشوار) دارای سقفی چوبی با تزئینات برجسته هشت ضلعی است و درهای چوبی با طرح های برجسته اسلیمی و گل و برگ زینت داده شده است.ساختمان از سنگ و آجر و خشت تشکیل شده است.
این بنا به لحظ اهمیت تاریخی در سال 1354 شمسی به شماره ثبت 1171 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و در سال 1367 توسط سازمان میراث فرهنگی کشور خریداری شده است. اقدامات مرمتی آن نیز پس از تملک به مرحله اجرا در آمده و سعی شده است به الگوهای معماری، تاریخی توجه کافی شود.
علاقهمندان و گردشگران تبریز همه روزه می تواند موزه مشروطه تبریز بازدید کنند.